ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ

 

 

Είναι σπάνια ή συχνή η παιδική βαρηκοΐα;

Ευτυχώς δεν είναι πολύ συχνή αλλά οπωσδήποτε δεν είναι και σπάνια. Γι αυτόν τον λόγο, αν υπάρχει οποιαδήποτε ένδειξη μειωμένης ακοής σε ένα παιδί, είναι απαραίτητός ο άμεσος έλεγχος.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

Πότε να υποψιαστώ ότι το παιδί μου έχει πρόβλημα ακοής;

 

Ο κατάλογος που ακολουθεί περιγράφει τα σημάδια φυσιολογικής ακοής σε ένα παιδί. Αν το παιδί δεν κάνει κάτι από τα παρακάτω, είναι πιθανόν να υπάρχει σημαντική μείωση της ακοής και απαιτείται άμεσος έλεγχος από ειδικό ΩΡΛ.

 

Ένα παιδί μέχρι την ηλικία των τεσσάρων μηνών:

- Δείχνει να ξαφνιάζεται από δυνατούς ήχους

- Αντιδρά στην φωνή του γονέα με χαμόγελο ή με φωνούλες

- Ξυπνάει ή τουλάχιστον κινείται όταν εκτίθεται σε δυνατούς ήχους την ώρα που κοιμάται

- Ηρεμεί όταν ακούει την φωνή του γονέα την ώρα που κλαίει

 

Ένα παιδί τεσσάρων ως εννέα μηνών:

- Χαμογελάει όταν του μιλάνε

- Γυρίζει προς το μέρος από το οποίο προέρχεται ένας ήχος

- Παρατηρεί παιχνίδια που κάνουν θόρυβο

- Παράγει απλούς ήχους όπως "μπα-μπα", "ντα-ντα" κλπ.

 

Ένα παιδί εννέα ως δεκαπέντε μηνών:

- Ανταποκρίνεται στο άκουσμα του ονόματος του

- Καταλαβαίνει βασικές εντολές (π.χ. "έλα")

- Χρησιμοποιεί την φωνή του για να προσελκύσει την προσοχή

- Μιμείται απλούς ήχους ή λέξεις

 

Ένα παιδί δεκαπέντε μηνών μέχρι δύο ετών:

- Ακολουθεί βασικές οδηγίες (π.χ. "δώσε μου την μπάλα")

- Δείχνει αντικείμενα ή μέρη του σώματος όταν ακούει το όνομά τους

- Ακούει με ενδιαφέρον παραμύθια ή τραγούδια

- Λέει το όνομα αντικειμένων

- Λέει αρκετές απλές λέξεις

 

Ποιες είναι οι ενδείξεις βαρηκοΐας σε παιδιά δύο ετών ή μεγαλύτερα;

Η συχνότερη είναι η σχετικά φανερή αδυναμία του παιδιού να επικοινωνήσει εύκολα και σωστά. Συχνά κάνει διευκρινιστικές ερωτήσεις ("τι;", "τι είπες;" κλπ) ή καταλαβαίνει λανθασμένα αυτό που άκουσε. Υπάρχουν ιδιαίτερα μεγάλες δυσκολίες όταν υπάρχει έστω και λίγος θόρυβος στον χώρο. Μεγαλύτερα παιδιά που μπορούν να ελέγξουν τον ήχο στην τηλεόραση, μπορεί να επιλέγουν μεγάλη ένταση για να μπορέσουν να ακούσουν.

 

Η καθυστέρηση ανάπτυξης της ομιλίας είναι μια πολύ συχνή ένδειξη βαρηκοΐας. Το παιδί χρησιμοποιεί λιγότερες ή λανθασμένες λέξεις ή προτάσεις, επειδή δεν μπορεί να ακούσει σωστά.

 

Η παιδική βαρηκοΐα μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με προβλήματα συμπεριφοράς (θυμός, απόσυρση, μοναχικότητα κλπ). Η διάθεση του παιδιού μπορεί να είναι κακή και μπορεί να είναι ανεξήγητα κουρασμένο στο σπίτι ή στο σχολείο.

 

Η έλλειψη ικανοποιητικής σχολικής προόδου μπορεί και αυτή να είναι το αποτέλεσμα βαρηκοΐας. Η ανάγνωση και η ορθογραφία  μπορεί να αναπτύσσονται με μεγάλη δυσκολία και πολύ αργά και να μην υπάρχει προθυμία για συμμετοχή στις σχολικές δραστηριότητες. Παιδιά με βαρηκοΐα που δεν έχει βρεθεί συχνά θεωρούνται (από δασκάλους και γονείς) αδιάφορα, τεμπέλικα, άτακτα, επιθετικά, ντροπαλά κλπ.

 

Μεγαλύτερα παιδιά μπορεί φυσικά να καταλαβαίνουν ότι δεν ακούνε καλά και να το πούνε καθαρά στους γονείς τους.

 

Υπάρχουν όλες αυτές οι ενδείξεις συγχρόνως στα παιδιά με μειωμένη ακοή;

Όχι. Τα πιο πολλά παιδιά με βαρηκοΐα δεν έχουν πολλές από τις ενδείξεις που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να έχει φυσιολογική ομιλία αλλά να έχει προβλήματα στο σχολείο, ένα άλλο μπορεί να έχει εμφανείς δυσκολίες στην επικοινωνία αλλά να καταφέρνει να είναι κοινωνικό και χαρούμενο. Ακόμα και μια μεμονωμένη υποψία πρέπει να θεωρείται αρκετός λόγος για έλεγχο από ειδικό ΩΡΛ.

​

Ποιες είναι οι αιτίες της παιδικής βαρηκοΐας;

Μια συχνή αιτία είναι η συλλογή υγρού στο μέσο αυτί (εκκριτική ωτίτιδα). Η κατάσταση αυτή είναι πιθανή σε παιδιά που παθαίνουν συχνές ωτίτιδες (με πόνο ή/και ροή υγρού από τα αυτιά), ροχαλίζουν δυνατά ή έχουν χρόνια συμπτώματα από την μύτη.

 

Σε άλλες περιπτώσεις η μείωση οφείλεται στα γονίδια του παιδιού (γενετική βαρηκοΐα) ή σε ζημιά στα αυτιά που προκλήθηκε κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης (από κάπνισμα, φάρμακα ή λοιμώξεις). Λοιμώξεις στην βρεφική ή παιδική ηλικία, χτυπήματα στο κεφάλι, έκθεση σε υπερβολικό θόρυβο, παθητικό κάπνισμα κ.ά.

 

Υπάρχουν πολλά παιδιά που δεν έχουν τίποτα από τα παραπάνω στο ιστορικό τους αλλά παρ΄όλα αυτά έχουν πολύ σημαντική βαρηκοΐα. Αυτό μπορεί να  οφείλεται σε:

• Λοιμώξεις που μπορεί να μην εκδηλωθούν φανερά (πχ με εξάνθημα, πυρετό κλπ) αλλά παρ' όλα αυτά μπορούν να βλάψουν σημαντικά την ακοή.

• Γενετική βαρηκοΐα (οφειλόμενη σε ελαττωματικά γονίδια) που εμφανίζεται σποραδικά, από μόνη της (χωρίς να συνυπάρχει ή να προϋπάρχει σε συγγενείς).

 

Τι συνέπειες έχει η παιδική βαρηκοΐα όταν δεν αντιμετωπιστεί σωστά;

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές. Μόνιμες μαθησιακές δυσκολίες, μόνιμες διαταραχές συμπεριφοράς, προβλήματα στην ομιλία, την ακαδημαϊκή πρόοδο και την γενικότερη επιτυχία στην ζωή είναι πολύ συχνότερο να υπάρξουν σε ανθρώπους που είχαν βαρηκοΐα στην παιδική ηλικία χωρίς έγκαιρη σωστή αντιμετώπιση.

 

Φυσικά υπάρχει έντονη επίπτωση και στην ποιότητα ζωής στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Ένα παιδί με μείωση "μόνο" 30 ντεσιμπέλ (πολύ συχνά η βαρηκοΐα είναι σοβαρότερη), ακούει όσο θα άκουγε αν φορούσε ωτοασπίδες και αυτό είναι πολύ ενοχλητικό και κουραστικό.

 

Μπορεί να επιβεβαιωθεί ή να αποκλειστεί η ύπαρξη παιδικής βαρηκοΐας χωρίς ειδικές ΩΡΛ εξετάσεις;

Όχι. Η εξέταση του τυμπάνου με το ωτοσκόπιο δεν δίνει κανένα σίγουρο στοιχείο για το πόσο ακούει ένα παιδί. Υπάρχουν παιδιά τελείως κωφά που έχουν τελείως φυσιολογικά τύμπανα. Το ίδιο ισχύει και για το τυμπανόγραμμα, που είναι μια απλή εξέταση για την ύπαρξη υγρού στο αυτί η οποία δεν δίνει καμία απολύτως σιγουριά για το επίπεδο ακοής.

 

Μπορεί ένας γονιός ή ένας γιατρός να καταλάβει το επίπεδο ακοής μιλώντας στο παιδί με διαφορετικές εντάσεις ή με διαπασών, κουδούνια κλπ;

Όχι. Τέτοιες "μετρήσεις" είναι πολύ ανακριβείς και δεν θα διαγνώσουν πάρα πολλές περιπτώσεις σημαντικής παιδικής βαρηκοΐας. Επίσης μπορούν κάλλιστα να αποδώσουν την διάγνωση της μειωμένης ακοής χωρίς να υπάρχει πρόβλημα. Είναι απολύτως απαραίτητη η σωστή και αξιόπιστη μέτρηση με ειδικές ΩΡΛ μεθόδους.

 

Τι πρέπει να γίνει όταν υπάρχει υποψία μειωμένης ακοής στην παιδική ηλικία;

Είναι απαραίτητη η εξέταση του παιδιού και η μέτρηση της ακοής από ειδικό ΩΡΛ. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι μέτρησης που καλύπτουν όλο το εύρος ηλικιών, από την πρώτη μέρα της ζωής μέχρι την ενηλικίωση.

 

Ο σκοπός της ΩΡΛ εκτίμησης είναι η διαπίστωση της αιτίας και του βαθμού του προβλήματος ώστε να επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία και ο κατάλληλος χρόνος εφαρμογής της. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αντιμετωπίζεται η μείωση της ακοής όσο γίνεται πιο γρήγορα για να αποφευχθούν μόνιμες βλάβες στο σύστημα της ακοής ή και μόνιμες διαταραχές στην ανάπτυξη (ομιλία, συμπεριφορά, σχολική  πρόοδος κλπ). Αν καθυστερήσει η θεραπεία, οι αναπτυξιακές διαταραχές μπορεί να μείνουν για πάντα (ακόμα και αν η ακοή επανέλθει πλήρως).

 

Τι θεραπεία υπάρχει για την παιδική βαρηκοΐα;

Αρκετά συχνά η μείωση της ακοής μπορεί να αντιμετωπιστεί ριζικά και ολοκληρωτικά με φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση.

 

Σε άλλες περιπτώσεις, στις οποίες δεν είναι δυνατή η πλήρης αποκατάσταση  της ακοής, επιλέγεται η χρήση ακουστικών (σε προσωρινή ή μόνιμη βάση, ανάλογα με την αιτία και την πρόγνωση).

 

Σε σπάνιες περιπτώσεις που υπάρχει ολική απώλεια της ακοής (κώφωση), η θεραπεία είναι η χειρουργική τοποθέτηση κοχλιακών εμφυτευμάτων.

 

Εκτός από το να εξασφαλίσω ΩΡΛ θεραπεία, πως μπορώ εγώ να βοηθήσω το παιδί μου όταν διαπιστωθεί βαρηκοϊα;

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μιλάτε στο παιδί σας από κοντά και κατά πρόσωπο όποτε μπορείτε. Η ομιλία πρέπει να είναι καθαρή και σε κανονική ή ελαφρά αυξημένη ένταση (ανάλογα με το επίπεδο ακοής). Δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να φωνάζετε. Η πολύ γρήγορη και η χαμηλόφωνη ομιλία καλό είναι να αποφεύγονται. Μην έχετε άχρηστο περιβαλλοντικό θόρυβο (συνήθως είναι μια μονίμως αναμμένη τηλεόραση).

 

Οπωσδήποτε δεν πρέπει να μαλώνετε το παιδί ή να γελάτε και να αστειεύεστε όταν δεν ακούσει καθόλου ή δεν ακούσει σωστά κάτι που είπατε. Επαναλάβετε με ηρεμία και υπομονή κάνοντας συγχρόνως κάτι για να το διευκολύνετε να ακούσει (πλησιάστε, μιλήστε κατά πρόσωπο, αυξήστε λίγο την ένταση, μειώστε λίγο την ταχύτητα ομιλίας, περιορίστε τον περιβαλλοντικό θόρυβο π.χ. τηλεόραση, μουσική, ανοιχτά παράθυρα σε θορυβώδη δρόμο κλπ).

 

Πρέπει να ενημερώσετε τους δασκάλους ή καθηγητές του παιδιού για την μείωση ακοής ώστε να πάρουν κατάλληλα μέτρα για την μείωση της επίπτωσης στην σχολική ζωή. Τα παιδιά με μείωση ακοής πρέπει  να κάθονται μπροστά στην τάξη και να μην υφίστανται παρατηρήσεις και τιμωρίες όταν παρακούσουν ή δεν ακούσουν καθόλου κάτι που ειπώθηκε.

 

Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενημερώνονται ότι η μείωση ακοής μπορεί να εκδηλώνεται συγκεκαλυμμένα με έλλειψη προσοχής ή συγκέντρωσης, δυσκολίες στην ανάγνωση ή ορθογραφία, νευρικότητα και υπερκινητικότητα ή ακόμα και φαινομενική απειθαρχία. Κάθε παιδί που έχει χαρακτηριστεί τεμπέλικο, αδιάφορο, άτακτο κλπ, πρέπει να ελέγχεται για την περίπτωση να έχει κάποιο πρόβλημα

• αισθητηριακό (βαρηκοΐα, μειωμένη όραση)

• εγκεφαλικό (αυτισμό, σύνδρομο υπερκινητικότητας κλπ)

• ψυχολογικό (στρες, κατάθλιψη κλπ)

 

Διορθώνονται τα αναπτυξιακά προβλήματα όταν διορθωθεί η μείωση ακοής που τα δημιούργησε;

Όταν η αποκατάσταση της ικανότητας ακοής είναι έγκαιρη και δεν χαθεί πολύτιμος χρόνος, είναι πολύ πιθανόν το παιδί να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να αναπτυχθεί εντελώς φυσιολογικά. Η λογοθεραπεία είναι συχνά απαραίτητη για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της ομιλίας και ο ρόλος του σχολείου είναι σπουδαίος για την ενίσχυση της ικανότητας μάθησης με ειδική διδασκαλία αν χρειάζεται.

 

Αν καθυστερήσει η θεραπεία της παιδικής βαρηκοΐας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επηρεαστεί μόνιμα η ανάπτυξη της ομιλίας, η ικανότητα μάθησης, η συμπεριφορά και η προσωπικότητα του παιδιού. Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις βέβαια είναι εξαιρετικά σημαντική η σωστή αντιμετώπιση (έστω και αργά),  για να μετριαστούν αυτές οι συνέπειες όσο γίνεται περισσότερο.