ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

​

​

Τι είναι τα μικρόβια;

Είναι μικροσκοπικές μορφές ζωής που αποτελούν ένα απαραίτητο κομμάτι του κύκλου της ζωής στην φύση.  Κάποια από αυτά μπορούν να προκαλέσουν αρρώστιες και γι αυτόν τον λόγο λέγονται "παθογόνα".

​

​

​

​

​

 

 

 

Τι είναι τα βακτήρια;

Τα βακτήρια είναι ένα είδος μικροβίων (υπάρχουν και άλλα είδη: ιοί, μύκητες, πρωτόζωα και μικροφύκη).

 

Είναι τα βακτήρια παθογόνα για τον άνθρωπο;

Όχι όλα. Τα περισσότερα βακτήρια δεν κάνουν κάποιο κακό και μάλιστα πολλά από αυτά είναι χρήσιμα ή και απαραίτητα για την υγεία του ανθρώπου. Για παράδειγμα, τα φυσιολογικά βακτήρια του εντέρου είναι απαραίτητα για την σωστή πέψη των τροφών. Συγχρόνως ανταγωνίζονται παθογόνα βακτήρια εμποδίζοντάς τα από το να πολλαπλασιαστούν και να προκαλέσουν αρρώστιες.

 

Που αλλού υπάρχουν ωφέλιμα βακτήρια στο σώμα μας;

Υπάρχουν σε όλες τις περιοχές του σώματος που έχουν άμεση επαφή με το περιβάλλον: δέρμα, μύτη, στόμα, έντερο, ουρήθρα και γεννητικά όργανα.

 

Πως μπορεί κανείς να αρρωστήσει από ένα παθογόνο βακτήριο;

1. Υπάρχουν παθογόνα βακτήρια που ζουν  πάνω ή μέσα στο σώμα μας σε μικρούς αριθμούς και δεν προκαλούν κανονικά κάποια ασθένεια. Αυτά μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχο του ανοσολογικού συστήματος του σώματος, να πολλαπλασιαστούν ανεξέλεγκτα και να προκαλέσουν ζημιά στα κύτταρα, με αποτέλεσμα την εκδήλωση αρρώστιας.

2. Υπάρχουν παθογόνα βακτήρια τα οποία δεν βρίσκονται κανονικά στον οργανισμό. Αυτά μπορούν να μεταφερθούν στο σώμα μας από το περιβάλλον (αντικείμενα, τροφές, ζώα, άλλους ανθρώπους) και να προκαλέσουν ασθένεια.

 

Πως αντιδρά το σώμα του ανθρώπου σε μια βακτηριακή αρρώστια (λοίμωξη);

Το ανοσολογικό σύστημα παράγει αντισώματα και κινητοποιεί αμυντικά κύτταρα τα οποία συγκεντρώνονται στην περιοχή της λοίμωξης και αναλαμβάνουν δράση εναντίον των παθογόνων βακτηρίων.

 

Είναι αρκετή αυτή η αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος;

Όχι πάντα. Τα βακτήρια μπορεί να είναι ισχυρότερα από την άμυνα του οργανισμού και να συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται και να επεκτείνονται προκαλώντας (στην καλύτερη περίπτωση) ενοχλητικά συμπτώματα ή (στην χειρότερη περίπτωση) βαριές και ανεπανόρθωτες βλάβες σε ζωτικά όργανα του σώματος.

 

Τι πρέπει να γίνει όταν τα βακτήρια είναι ισχυρότερα από την άμυνα σώματος;

Χρειάζεται θεραπεία με αντιβιοτικά.

 

Με ποιον τρόπο ασκούν την δράση τους τα αντιβιοτικά;

Σε κάποιες περιπτώσεις τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τα βακτήρια. Σε άλλες περιπτώσεις εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό τους, δίνοντας στα αντισώματα και τα αμυντικά κύτταρα την ευκαιρία να νικήσουν.

 

Σε γενικές γραμμές, είναι καλό που υπάρχουν και χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά;

Ναι. Μέσα σε λίγα χρόνια από την ανακάλυψή τους, ο μέσος όρος ζωής του ανθρώπου αυξήθηκε κατά τριάντα ολόκληρα χρόνια.

 

Υπάρχουν παρενέργειες από την χρήση των αντιβιοτικών;

Όπως και με όλα τα φάρμακα, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών, όμως η πιθανότητα να προκαλέσουν ζημιά τα αντιβιοτικά είναι εξαιρετικά μικρή και οπωσδήποτε μικρότερη από την πιθανότητα ζημιάς από την ασθένεια την οποία καλούνται να θεραπεύσουν. Γι αυτό άλλωστε τα αντιβιοτικά έχουν βοηθήσει τόσο πολύ στην αύξηση της ποιότητας και της διάρκειας ζωής των ανθρώπων. Αν ήταν πιο επικίνδυνα από τις αρρώστιες που αντιμετωπίζουν, αυτό θα φαινόταν πολύ καθαρά στις στατιστικές.

​

Υπάρχει περίπτωση το σώμα μας να "συνηθίσει" τα αντιβιοτικά και να μην είναι αποτελεσματικά;

Όχι. Τα αντιβιοτικά δεν ασκούν κάποια δράση στο σώμα μας (όλη η δράση τους ασκείται στα βακτήρια) και επομένως δεν υπάρχει και θέμα "συνήθειας" ή "απώλειας αποτελεσματικότητας".

 

Υπάρχει περίπτωση τα βακτήρια να "συνηθίσουν" ή "να αναπτύξουν ανθεκτικότητα" σε κάποιο αντιβιοτικό;

Κατά κάποιον τρόπο αυτό είναι σωστό. Κάθε πληθυσμός μικροβίων μπορεί να περιλαμβάνει και κάποια που είναι (από την φύση τους) ανθεκτικά στην δράση ενός αντιβιοτικού. Κατά την διάρκεια μιας θεραπείας με αντιβιοτικό, αυτά τα ανθεκτικά βακτήρια επιβιώνουν ενώ τα άλλα που δεν είναι ανθεκτικά καταστρέφονται. Το αποτέλεσμα είναι ότι κατά την διάρκεια μιας θεραπείας με αντιβιοτικά, τα ανθεκτικά μικρόβια που τυχαίνει να υπάρχουν στο σώμα έχουν μια ευκαιρία να επικρατήσουν. Ευτυχώς αυτό συμβαίνει σε πολύ μικρό βαθμό και τελείως προσωρινά.

 

Γιατί δεν επικρατούν μονίμως τα ανθεκτικά βακτήρια στο σώμα μας μετά από την χρήση αντιβιοτικών;

Γιατί υπάρχουν πάρα πολλές ευκαιρίες να πάρουμε μη ανθεκτικά βακτήρια από το περιβάλλον μας (από αντικείμενα, από άλλους ανθρώπους κλπ). Έτσι, τα μη ανθεκτικά (τα "καλά") βακτήρια συνεχίζουν να επικρατούν, κρατώντας τα ανθεκτικά (τα "κακά") σε καταστολή.

 

Τότε γιατί γίνεται όλη αυτή η συζήτηση για την σωστή χρήση των αντιβιοτικών και την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας;

Αυτό το πρόβλημα δεν έχει να κάνει με μεμονωμένα άτομα και μεμονωμένες θεραπείες αλλά με την κατάχρηση χορήγησης αντιβιοτικών σε ολόκληρους πληθυσμούς ανθρώπων π.χ. σε ένα νησί ή σε μια ολόκληρη χώρα. Όταν χορηγείται ένα αντιβιοτικό σε πολλά άτομα την ίδια περίοδο, είναι λογικό να επικρατήσουν στον πληθυσμό αυτό τα μικρόβια που είναι ανθεκτικά στο αντιβιοτικό αυτό.

 

Τι πειράζει αν σε έναν πληθυσμό ανθρώπων επικρατήσουν τα ανθεκτικά βακτήρια;

Όταν επικρατήσουν τα ανθεκτικά βακτήρια απέναντι στα μη ανθεκτικά σε ένα ολόκληρο πληθυσμό, αυτό θα αφορά σε κάθε άτομο του πληθυσμού αυτού. Έτσι, αυξάνεται η πιθανότητα να ανακύψουν λοιμώξεις (αρρώστιες) από ανθεκτικά αντί για μη ανθεκτικά βακτήρια αφού στο σώμα κάθε ανθρώπου θα υπάρχουν πιο πολλά "κακά" (ανθεκτικά) μικρόβια (βάσει πιθανοτήτων αυτά θα είναι πιο πιθανόν να προκαλέσουν την κάθε λοίμωξη). Αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει όφελος από την χρήση αντιβιοτικών και οι αρρώστιες θα είναι πολύ βαρύτερες, ακόμα και θανατηφόρες.

 

Άρα τι πρέπει να γίνει;

Οι ασθενείς δεν πρέπει να παίρνουν αντιβιοτικά από μόνοι τους γιατί έτσι στον πληθυσμό που ανήκουν θα γίνεται πολύ μεγαλύτερη (και συνήθως χωρίς λόγο) χρήση και θα επικρατήσουν τα ανθεκτικά βακτήρια. Οι γιατροί πρέπει να είναι προσεκτικοί και να συνταγογραφούν αντιβιοτικά μόνο όταν είναι απαραίτητα. Η εύστοχη (μόνο όταν χρειάζεται) χρήση αντιβιοτικών δεν μπορεί να οδηγήσει σε πρόβλημα ανθεκτικότητας σε ένα πληθυσμό γιατί είναι πολύ πιο περιορισμένου βαθμού.

 

Εκτός από την ανάπτυξη ανθεκτικότητας, υπάρχει άλλος λόγος να μην χρησιμοποιούνται άσκοπα τα αντιβιοτικά;

Ναι. Όταν χρησιμοποιείται ένα φάρμακο χωρίς λόγο, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει κάποιο όφελος ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μια μικρή πιθανότητα παρενεργειών. Εκτίθεται δηλαδή κανείς σε ένα αριθμητικά μικρό αλλά τελείως άχρηστο κίνδυνο για παρενέργειες. Στο παράδειγμα που ακολουθεί, εξετάζουμε ένα υποθετικό αντιβιοτικό που δημιουργεί σοβαρές παρενέργειες σε ένα άτομο για κάθε χίλια άτομα που το χρησιμοποιούν.

 

• Αν χρησιμοποιηθεί για σωστό λόγο (πχ για οξεία αμυγδαλίτιδα ή οξεία ωτίτιδα), θα τα πάρουν και θα ωφεληθούν χίλιοι άνθρωποι ενώ θα έχει σημαντικές παρενέργειες μόνο ένας.

• Αν όμως χρησιμοποιηθεί άσκοπα (π.χ. για ιώσεις), τότε θα το πάρουν δέκα χιλιάδες άνθρωποι αφού οι ιώσεις είναι δέκα φορές συχνότερες από τις μικροβιακές λοιμώξεις. Δεν θα ωφεληθεί φυσικά κανείς (τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία δράση στις ιώσεις) αλλά θα υπάρξουν δέκα περιπτώσεις σοβαρών παρενεργειών εντελώς χωρίς λόγο και όφελος. Την ίδια στιγμή (με τον τρόπο που περιγράφηκε προηγουμένως) θα δημιουργείται και πρόβλημα ανθεκτικότητας.

 

Οι γιατροί μπορούν και πρέπει να συμβουλεύουν τους ασθενείς σωστά ώστε να μην γίνεται κατάχρηση αντιβιοτικών. Η αγορά αντιβιοτικών απευθείας από το φαρμακείο χωρίς την συμβουλή γιατρού είναι μια λάθος πρακτική που πρέπει κάποια στιγμή να απαγορευτεί από την πολιτεία. Μέχρι τότε, οι ασθενείς πρέπει να τηρούν υπεύθυνη στάση και να ρωτάνε τον γιατρό τους πριν πάρουν αντιβίωση. Ακόμα και ένα τηλεφώνημα αρκεί πολλές φορές για να παρθεί μια σωστή απόφαση.